DEMANS ( BUNAMA)
Demans Nedir ?Demans, erişkin beyinin yaklaşık ortalama 60 yaş civarında edinsel nedenlerle hasarlanması sonucu, bilinç bulanıklığı olmaksızın, birden fazla bilinç alanın bozulması, bununla ilintili olarak günlük yaşam aktivitelerinin eskisi düzeyinde sürdürülememesine neden olan, doğal seyri açısından kalıcı, sıklıkla da ilerleyici bir klinik tablodur.
Öykü?Öykü mümkünse hastadan birinci derecede sorumlu bir hasta yakınının da varlığında paralel olarak alınmalıdır. Genelde hasta yakınlarının şikayetleri doğrultusunda hastalar hekime getirilir. Örneğin annem bizi tanımıyor! Gece uyumuyor! anormal biçimde hiç yapmadığı hareketleri yapıyor, alışveriş yapamıyor, paranın üstünü almıyor vs... şeklinde yakınmaları olur.
Hekim “unutuyorum” şikayeti ile gelen hastaya 1. Bilişsel, 2. Davranışsal, 3. İşlevsel (Günlük yaşam aktivitelerini) açısından değerlendirme yapar.
Bu grup hasta depresyon, anksiyete, huzursuzluk, yerinde duramama, sürekli yer ve mekan değiştirme, çok çabuk sıkılma şeklinde görülmektedir. Çevresinde olup biten hiçbir şey ilgisini çekmez gibidir. Kendiliğinden bir şey talep etmez, kendisine yönelinmediğinde konuşmaz.
Hasta ya da yakını aynı soruların, aynı konuların tekrarlanması, özel eşyanın kaybedilmesi, randevuların unutulması, yemeğin ocakta, ocağın açık unutulmasından yakınmaktadır. Görsel-mekansal işlevlere ait bozulma kendini önce yabancı mekanlar, giderek bildik mekanlarda kaybolma şeklinde gösterir.
Düşünce bozuklukları özellikle hırsızlık, sadakatsizlik ve terkedilme hezeyanları, özellikle görsel halusinasyonlar şeklindedir. Amaçsız-tekrarlayıcı hareketler (amaçsız dolaşma, dolapları açıp-kapama, çarşafı katlayıp-açma gibi aynı hareketi tekrarlama, toplama, istif etme) gözlenebilir davranışsal sorunlar arasındadır.
Ev işlerini yürütmek, kendine bakımda (giyinmek, yıkanmak, beslenmek, tuvalet, vb.) zorluk, yardıma ihtiyaç duyma
Klinik tanı: Hekimin demans tanı ölçekleri (minimental test, ayrıntılı kognif muayene gibi) hasta başında muayene sırasında yapılır. Hasta yakınından alınan öykü hekim için çok değerlidir.
Gerektiğinde hastaya biyokimyasal testler, tam kan sayımı, elektrolitler, kalsiyum, glukoz, BUN/kreatinin, karaciğer testleri, tiroid testleri, serum B12 vitamin düzeyi bakılabilinir. Görüntüleme (BT/MRG), nöropsikolojik muayene, gerektiğinde rutin dışında kalan özel durumlarda yapılabileceği belitilmektedir.
En sık görülen demans tipidir. Günümüzde, özellikle ortalama yaşam beklentisinin giderek arttığı gelişmiş ülkelerde, henüz etyolojisinin aydınlatılamamış ve kesin tedavisinin bulunamamış olması nedenleriyle de, en önde gelen ölüm ve sakatlık nedenlerinden biri olmaktadır.
Alzheimer Tipi Demans İçin Tanı Kriteri 1. Bellek yani hafıza bozukluğu (yeni bir bilgi öğrenme ve öğrenilmiş eski bir bilgiyi hatırlama yeteneğinin bozulması) ilk dönemlerde yakın ve anlık bellek bozukluğu ilerlemiş hastalarda artık geçmiş bellek bozuklukları, dikkat bozukluğu görülür. Aşağıdakilerden en az 2 tanesinin olması: 2. Dil bozukluğu, konuşmada (anlama ve cevap verme) bozukluk 3. Giyinme, banyo yapma, yemek yapma gibi doğal yeteneklerinin bozulması 4. Nesneleri tanıma güçlüğü, işlevlerini ne yaradığını unutma (örneğin kalemle ne yapılır sorusuna cevap alınamayabilinir?) 5. Planmala, sıralama bozukluğu (örneğin alışveriş yapamama, faturalarının yatıramama gibi.)Alzheimer Dışı Demanslar
Lewy Cisimcikli DemansTüm demanslar içinde sıklığı, AH’den sonra en sık demans nedenidir. 60 yaş civarında başlangıçlı, kronik seyirli, genellikle belirgin görsel-mekansal bozuklukla, yürütücü bozukluk ön planda bir demans tablosu görülse de, bazen demans profil olarak alzheimer hastalığından ayırdedilemeyebilir.
Kriterleri: unutkanlık başladıktan 1 yıl sonra spontan Parkinson bulguları olması yanında görsel halusinasyonlar, düşme atakları, uyku bozuklukları ve klinik gün içinde dalgalanma esas kriterlerinden en az ikisi olmasıdır.
Frontotemporal Demans / Pick Kompleksi
Klinik Tanı Özellikleri
Klinik Profil: Kişilik değişikliği ve sosyal davranış bozukluğu, başlangıçta ve hastalığın seyri boyunca temel özelliklerdir.
Algı, mekansal yetenekler, yetenekler ve belleğe ilişkin işlevler göreli olarak iyi korunmuştur.
Temel Tanı Özellikleri:A. Sinsi başlangıç, yavaş seyirB. Sosyal kişilerarası davranışın erken dönemde bozulmasıC. Kişisel davranışın düzenlenmesinin erken dönemde bozulmasıD. Erken dönemde emosyonel küntlükE. İç görünün erken dönemde kaybı İncelemeler1. Nöropsikoloji: ağır amnezi, afazi veya algısal-mekansal bozukluk olmaksızın frontal lob testlerinde anlamlı bozukluk 2. Elektroensefalografi: EEG’nin normal olması3. Beyin görüntülemesi (yapısal ve/veya işlevsel) ağırlıkla frontal (ön beyin) ve/veya anterior temporal bozuklukSekonder Demanslar
Vasküler DemansPrimer demanslardan sonra en sık görülen demanstır. Klinik olarak basamak basamak kötüleşme, vasküler hadise sonrasında en az 3 ay sonra klinik bulgular kendini göstermektedir. Bunlar:
1. Erken dönemde yürüyüş bozukluğu.2. Dengesizlik veya kendiliğinden düşmeler öyküsü.3. Erken dönemde, ürolojik nedenlerle açıklanamayan idrara sık çıkma, acele etme veya diğer üriner belirtiler.4. Psödobulber paralizi (spontan nedensiz ağlama, gülme, yutma güçsüzlüğü).5. Kişilik veya duygudurum değişiklikleri, abuli, depresyon, emosyonel inkontinans veya psikomotor retardasyon ya da yürütücü işlevlerde bozuklukları da içerecek şekilde diğer subkortikal bozukluklarTedaviler: Tüm dünyada şu an kabul gören ve kişinin klinik tablosuna göre özellikle hallüsinasyon ve de psikiyatrik durumu da göz önüne alınarak tedavi değişebilir. Yani kişiye göre standart tedaviler yapılır. Bunun için hastanın mutlak nöroloji hekimince değerlendirilmesi demans tipinin belirlenip değerlendirilmesi uygundur. Yapılan tedavide amaç kişinin daha fazla hızlı şekilde beyin dejenerasyonunu önlemek ve buna bağlı olarak yaş ilerledikçe uzun yıllar daha az bağımlı olarak günlük yaşam aktivitelerini yerine getirebilmesini sağlamaktır. Tam kür bir tedavi dünyada yoktur ancak kök hücre çalışmaları bu hastalık üzerinde hala devam etmektedir. Şu an için ilaç tedavisinin yeri vardır, cerrahi tedavinin yeri yoktur.
