MULTIPLE SKLEROZ (MS)

Multiple Skleroz akut başlangıçlıve daha sonra sürekli yani kronik bir merkezi sinir sistemi hastalığıdır. Sinir liflerinin etrafindaki koruyucu kılıfın (miyelin kılıfı) etkilenmesi sonucu oluşur. Kılıfın hasar gördüğü yerlerdeoluşan sertleşmiş alanlara “plak” denir. Miyelin kılıfı bozulmuş sinirlerde, miyelin kılıfınyerini alan plaklar, sinir iletimlerinin organizasyonunun bozulmasına neden olarak, sinirin ve sinirler arası iletişimin bozulmasına neden olur ve buna bağlı bir çok klinik tablolargörülür. Bu plaklar sinir sisteminin pek çok yerinde oluşabilir.

MS’in nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Çeşitli nedenler (önceden geçirilmiş viral enfeksiyonlar, beslenme alışkanlıkları, vücudun savunma mekanizmasındaki bozukluklar) öne sürülmektedir. Bugün için MS oto-immüm bir hastalık olarak kabul edilmektedir. Yani vücut kendi sinir sistemi dokularına karşı antikor yapmaktadır. MS hastalığı, vücudun kendi bağışıklık sisteminin kendi sinir sistemini yabancı görerek savunmaya geçerve buna bağlı olarak sinir dokusuna zarar verir.

Ailelerinde MS olan bireylerin MS’e yakalanma eğilimi normal kişilerden yüksektir. Akrabalarda hastalık görülme riski normal popülasyona ait riskin 15-25 katıdır. Öte yandan, bir hastalığı olan aile üyeleri arasında hastalık riski sadece %1-2'dir. Bu istatistik genetik etyolojik faktörün varlığını işaret etmektedir.

MS genellikle genç insanların hastalığıdır. Hastaların yaklaşık 2/3’ünde ilk belirtiler 20-40 yaş arasında ortaya çıkar. Türkiyede görülme sıklığının 100.000'de 30-50 arasında olduğu tahmin edilmektedir.

MS belirtileri hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. MS hastaların semptom ve bulguları plakların sayısı ve lokalizasyonuna bağlıdır. Klinik şkayetler en az 24 saat sebat etmesi gereklidir. Erken semptomlar arasında en sık görme bozukluğu, görmede bulanıklaşma, uyuşma (paresteziler) ve diğer berlitilerkarıncalanma, duyu kaybı, denge bozukluğu, çift görme, konuşmada bozulma, idrar yapamama, kol veya bacaklarda kuvvetsizlik, cinsel impotans sayılabilir.

1. Laboratuvar olarak tanı; Beyin omurilik sıvısında (BOS) oligobant varlığı ve EMG ile SEP (duyusal uyarılmış potansiyeller) ve VEP (görsel uyarılmış potansiyeller) pozitifliğidir.

2. Beyin MRG ; Asıl olarak akut dönemde kliniği destekleyen kontraslı beyin MRG'lerdir. Aktif yeni plaklar beyin MRG'de tedavi almamış hastalarda ilk 10 güne kadar kontrast (boya) tutar.

Önceden anlaşılamayan bir nedenle ortaya çıkan ve en az 24 saat devam eden yeni bir nörolojik şikayet “atak” olarak adlandırılır. İki atak arasında en az 1 ay olmalıdır. Bir ay içinde olan tüm olaylar aynı atağın parçası olarak kabul edilir.

Seyir olarak hastalığın 4 tipi vardır:

MS hastaları çoğunlukla yeni atak geçirme korkusuyla sık hekime başvurur, ancak dikkatli anemnez ve bulgularla hekim değerlendirilmesi yeterlidir, bazen görüntülemelere bile gerek kalmaz. MS hastalığına sahip kişiler halsizlikten aşırı sinirlilik ve konsantrasyon bozukluklarından yakınmaktadırlar. Ancak hastaların büyük bir çoğunluğunda moodundan (huyunda) değişiklikler sık görülmekte olup depresyon, bazen ağır psikozlar görülebilir. Hastaların %5'inde nöbetler bulunmakta olup belirgin bir demans da gelişebilir.

MS tedavisi günümüz için koruma ve önleme tedavisi şeklindedir. Atak tedavisi için “kortizon” grubu ilaçlar kullanılır. Kortizon yani steroid grubu damar yolu (inravenöz) verilen ilaçlar akut dönemde etkili ilaçlardır. Bunların yanısıra bağışıklık sistemini baskılayıcı bazı uzun dönem ilaçlar da kullanılabilir. Her hastaya göre farklılık göstermektedir. İlaçların verilip verilmeyeceğine takipler sonrası ve atak sıklığına, MRG'de plak yoğunluğuna göre karar verilir. Bu tür ilaçlar, atakların ortaya çıkmasını önlemek içingeliştirilmiştir. Bu ilaçlar enjeksiyon şeklinde uygulanır. Tablet formları yeni tedavilere eklenmiştir ancak MS tedavisinde cerrahinin yeri yoktur. Fizik tedavi ve rehabilitasyon, MS hastasının yaşam kalitesi için son derece önemlidir.