BEYİN DAMAR HASTALIKLARI ( Felçler - İnme )

Beyin damarlarının çesitli patolojıleri nedeniyle daralması, tıkanması veya yırtılarak kanın damar dışına çıkması sonucu ortaya çıkan klinik tablolara Beyin Damar Hastalığı denir. Beyin günlük yaşam için çok önemli fonksiyonları olduğundan İnme sonucu bilinç bulanıklığı, güçsüzlük, felç, konuşma bozukluğu, görme bozukluğu denge bozukluğu gibi çok ciddi durumlar ortaya çıkar. Serebrovasküler hastalıklar (halk arasında bilinen ismiyle inme/felç), kalp hastalığı ve kanserden sonra en sık görülen ölüm sebebidir. Nörolojık hastalıklar içinde birinci sırada yer alır. İnsan ömrünün uzaması nedeniyle görülme sıklığı artmıştır.

Beyin damarları ya tıkanır ya kanar. Etkilenen beyin bölgelerine göre klinik bulgular hastalarda ortaya çıkar.

Beyin dokusu içine olan kanamalar, tıkayıcı ve subaraknoid kanamalardan daha sık ölüm ve sakatlığa neden olabilmektedir.

En önemli sebep ileri yaş ile birlikte %50si Hipertansiyon hastasıdır. Kanamalarda ölüm sebebi olarak kanama bölgesinin kitle etkisi ve bu kitle etkisinin yarattığı mekanik etkidir. Şişmiş olan beyine az kan gider, oluşmuş hasarı arttırır. Dünyada hala bir tartışma konusu olan Cerrahi müdahale sınırı konusunda en son yapılan araştırmalarda genel kanı olarak kanamanın alanı beyin yarımküreleri içinde 30 ml, beyincik içinde 8 ml olarak belirlenmiştir, fakat her hastanın kliniği farklı olduğundan ilgili hekimler bu sınırı biraz esnetebilmektedir.

Hasta mevcut öyküsünde kontrolsüz diabet ve hipertansiyon beyin damar hastalıklarının oluşmasında en önemli etkendir.

Subaraknoid kanamanın en sık nedeni travmadır ve kendiliğinden kanamanın en sık nedeni %80 anevrizmadır. En sık 55-60 yaslarında, %30'u uyku esnasında Subaraknoid kanama olur. Yaşayanların sadece üçte biri tam olarak iyileşmemektedir. 6-20 gün öncesinde başağrısı bulguları hastada vardır.

Subaraknoid Kanama için risk faktörleri:
-Hipertansiyon
-Sigara
-Doğum kontrol hapları
-Alkol
-Ani kan basıncı oynamaları
-Gebelik
-İleri yaş
-Kokain kullanımıdır.

Suaraknoid kanama ani şiddetli hayatında hiç yaşamadığı başağrısı ile başlar. İlerleyen dönemde baş dönmesi epileptik nöbet (sara), uykuya meyil, bilincin kapanması, göz ağrısı, görme bozukluğu eklenebilir. 24 saatte ense sertliği eklenir.

Hastada anevrizma tanısı (tomografi ve MR tetkikleri) konulduktan sonra beyin anjiografisi yapılır ve anevrizmanın şekli ve boyutu tam olarak tespit edilir.

Beyinde tümoral olmayan arterlerle venlerin birleştigi yumaklaşmış damar yapılarıdır ve kan buradan arterden (atardamar) direk vene (toplardamar) geçer. Klinik olarak belirti vermezse de kanama veya hasta epileptik nöbetler geçirmesiyle tanı konulur. Tedavi olarak öncelikle cerrahi girişim yapılabilir, aynı zamanda coil embolizasyon, gama-knife diger seçeneklerdir.

Tıkayıcı Tip Beyin Hastalıkları

1. Korunulabilir (Düzeltilebilir) risk faktörleri:
   Hipertansiyon
   Hiperlipidemi
   Şeker h.(diabetes mellitus)
   Obezite
   Sigara, alkol
   Hareketsiz, hantal yaşama
2. Korunulamaz (düzeltilemeyen) risk faktörleri:
   Kalıtım, irsiyet (genetik yatkınlık)
   Kalp hastalığı
   İltihabi hastalıklar (enfeksiyonlar)
   Doğuştan damar bozuklukları (fibromuskular displazi)
   Damarın iltihabi romatizmal hastalıkları (arteritler)

Beyin Damar Hastalıklarında Tedavi

Tıkayıcı tip beyin damar hastalığında tedavi öncelikle ortada kalmış olan ve beslenmesi tamamen bozulmuş beyin bölgesinden daha çok penumbra denilen çevredeki işlevi bozulmamış alanı kurtarmaktır. Öncelikle beyin ödeminin mutlak tedavisi gerekir. Eğer büyük damarlarda tıkanma olmuşsa bu damarı açmaya yönelik tedavi uygulanabilir. Tekrar oluşabilecek tıkanmanın önüne geçilmelidir. Kısa sürede hastayı mobil hale getirmek için çalışılmalıdır.

Emboli Karotis denilen damarlardan kaynaklanıyorsa ve bu damarlarda darlık %70 den fazla ise darlığa sebep olan plak operasyon ile çıkarılmalıdır.

En çok kullanılan koruyucu ilaçlar;

Antiagreganlar: Aspirin, dipiridamol, klopidogrel, tiklopidin

Antikoagulanlar: Heparin, Warfarin, düşük molekül ağırlıklı heparindir.

Son dönemlerde kurulan felç ünitelerinde beyinde büyük damar tıkanmalarında tıkalı damarı açmaya yönelik trombolitik ilaçlar kullanılabilmektedir. Trombolitik tedavi ilk 3 saatte etkili olup, %15 kanama riski vardır. Tıkanma %21-93 oranında açılabilmektedir.

Burada tedavi kanama miktarına, bulgulara ve ödeme bağlıdır. Başağrısı ve kusmaya yönelik tedavi başlanmalıdır. Ödeme yönelik mannitol en çok kullanılır. Hipertansiyonu çok fazla düşürülmeden kontrol altına alınmalıdır. Hematom alanı büyükse boşaltılmalı, anevrizma veya AVM varsa operasyon sırasında tedavi edilmelidir.